TARİHİN İZİNDE: GÖBEKLİTEPE

Şanlıurfa’da bulunan ve geçmişi yaklaşık 12.000 yıl öncesine dayanan Göbeklitepe UNESCO kalıcı dünya mirasları listesine girmesiyle Türkiye ‘nin listeye kayıtlı alanlarının sayısı 18’e yükseldi.

Türkiye’nin UNESCO Dünya Miras listesine kaydedilen kültür varlıkları:
1. İstanbul’un tarihi alanları
2. Göreme milli parkı ve Kapadokya
3. Divriği Ulu Camii ve Dâruşşifası
4. Hitit Başkenti
5. Nemrut Dağı
6. Xantos-Letoon
7. Hieropolis – Pamukkale
8. Safranbolu
9. Troya Arkeolojik Siti
10. Selimiye Camii ve Külliyesi
11. Çatalhöyük Neolitik Kenti
12. Bursa ve Cumalıkızık
13. Bergama Çork Katmanlı Kültürel Peyzajı
14. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri
15. Efes Antik Kenti
16. Ani Arkeolojik Alanı
17. Afrodisyas Arkeolojik Alanı
18. Göbeklitepe

Şanlıurfa’ya 15 km uzaklıkta olan bu arkeolojik site üzerinde yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkan sonuç çok şaşırtıcı, Göbeklitepe günümüzden tam 12.000 yıl önce inşa edilmiş. Arkeologlar, boyları 3 ila 6 metre arasında değişen bu T biçimindeki sütunların stilize edilmiş insan tasvirleri olduğunu düşünüyorlar. Bunun sebebi T biçimindeki sütunlarda görülen kol ve el tasvirleri. Ayrıca bu sütunlar üzerine işlenmiş hayvan tasvirleri ve soyut semboller var. Boğa, yaban domuzu, tilki, yılan, turna ve yaban ördekleri en sık görülen hayvan tasvirleri. Taşlar üzerine kazılan bu hayvan tasvirlerinin yanında üç boyutlu kabartma şeklinde yapılan başka betimlemeler de bulundu. Bunlardan en önemlisi T biçimindeki sütunun yan tarafından aşağı doğru iner biçimde tasvir edilen aslan kabartması.

Göbekitepe’nin günümüze bu denli mükemmel olarak korunmuş şekilde kalması da arkeologları şaşırtan bir diğer konu. Yapılış yılından yaklaşık bin yıl sonra onlarca ton toprak ve çakmaktaşları ile tamamıyla gömüldüğü bilinen Göbeklitepe’nin niye gömüldüğü de cevabı bilinmeyen sorular listesinde yer alıyor. Stilize edilmiş insanları tasvir eden T biçimindeki sütunların ağırlıkları 40 ila 60 ton arasında değişiyor. İlkel el aletlerinden başka bir aletin olmadığı bu dönemde sütunların nasıl taşındığı ve dikildiği arkeologlar tarafından henüz çözülemedi. İnsanlığın avcı toplayıcı döneminde yerleşim ve tarım kavramlarından çok uzak olduğu 12.000 yıl öncesinde bu yapıların nasıl tasarlandığı sorusu da henüz cevaplanmadı. Belki tüm bu sorular cevap bulduğunda insanlık tarihi yeniden yazılacak.Arkeolojik olarak Çanak Çömlek Öncesi Neolitik A Dönemine (M.Ö 9.600 – 7.300) ait olan Göbeklitepe’de, bir tepe üzerine inşa edilmiş çok sayıda yuvarlak biçimli yapı bulundu.

1995 yılında arkeolog Prof. Klaus Schmidt tarafından Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün desteğiyle başlayan kazılar sonucu elde edilen verilere göre bu yapılar yerleşim amaçlı kullanılmamışlar. Göbeklitepe’de bulunan henüz sadece altı tanesi gün ışığına çıkarılmış, toplam 20 adet olduğu belirlenen bu üzeri açık yapıların dini amaçlı yapılmış olduğu biliniyor, yani bu yapılar dünyanın ilk tapınakları. Taş devrinden kalma bu tapınakların yapılış biçiminde ortak bir özellik göze çarpıyor, T biçiminde sütunlar ile çevrilmiş bu tapınakların merkezinde iki T biçiminde sütun karşılıklı olarak yer alıyorlar.

12 bin yıl önce bu tapınağın yapılması 4 yaşındaki bir çocuğun bir bina yapması kadar ütopik. 20 tapınaktan sadece 6’sı gün ışığına çıkarılabilmiş. Kazılar devam ediyor.

Şanlıurfa’ya Ne Zaman Gitmeli?
En kötü zaman yaz ayları. Geri kalan tüm aylarda gidebilirsiniz.

Şanlıurfa’da Gezilecek Yerler

• Halfeti etrafındaki batık köyler, Harran, Balıklıgöl(Halil-ül Rahman Gölü) ve Urfa merkezi gezmenizi öneririm.
• Ayn Zeliha Gölü, Eyüp Peygamber Makamı ve Camii, Rizvaniye Camii, Halil-Ür Rahman Camii,
• Hazreti Ibrahim’in doğduğu mağara ve Dergah Camii, Şanlıurfa kalesi, Tarihi Şanlıurfa Çarşısı, Şanlıurfa Arkeoloji ve Mozaik Müzesi, Haleplibahçe Mozaik Müzesi, Atatürk Barajı, Kelaynak Üretme İstasyonu, Savaşan Köyü, Tarihi Harran Üniversitesi, Harran Kültür Evi, Bazda Mağaraları, Şuayb Şehri, Han-El Bar’ur.
• Soğmatar Antik Kenti ve Bazda Mağaraları.

Urfa’dan Bunları Yemeden Dönmeyin:
Bilecik’de Patlıcan Kebabı(Dedecan Ocakbaşı), Haşhaş kebabı(Cevdet Ustanın Yeri), Şabut Balığı, Ciğer Kebabı(Ciğerci Aziz Usta), Lahmacun(Çuvcuoğlu Baklava ve restoran) , Çiğköfte(Gülizar Konuk Evi) ve tabiki Urfa Kebabı acıktığınız her yerde. Şıllık tatlısı(Gülhan Restoran) , Billuriye(Şanlıoğlu Miroğlu Kadayıf ve baklava).